ကိန်းဂဏန်းဥပစာ
" မာယာက ေလးဆယ် ၊ ပရိယာတစ်ေထာင် ၊ အေယာင်ေဆာင် တစ်ေသာင်း ၊ အေပျာင်းမှာ တစ်သန်း ၊ အဆန်းနှင့် အယဉ်မှာ အသေချင်္ ပေကာဋိြကာြကာဝါးမှ ခါးမှန်းသိရမယ် "ကုန်းေဘာင်ေခတ် စာဆို ဦးြကင်ဥ၏ ေဒဝကုမ္ဘာန်ြပဇာတ်မှ ဘီလူးမ၏ ကိုယ်ရည်ေသွးစကား ြဖစ်သည်။ ထိုစကားတွင် အတိုင်းအဆ ပမာဏများကို များြပားြခင်းဟူေသာ အဓိပ္ပါယ်ြဖင့် သံုးနှုန်းထားသည်ကို ေတွ့နိုင်ပါသည်။ အေရအတာက် အတိအကျကို ဆိုလိုြခင်း မဟုတ်ဘဲ များြပားြခင်း ထင်ရှားေအာင် ကိန်းဂဏန်းများြဖင့် သံုးနှုန်းြခင်း ြဖစ်ပါသည်။ ြမန်မာစကားနယ်ပယ်တွင် အတိုင်းအဆ ပမာဏ အနည်းအများတို့ကို ကိန်းဂဏန်းများ အတိအကျေဖာ်ြပကာ သံုးနှုန်းေသာ ဥပစာစကားများ ရှိပါသည်။
" ချစ်သမျှကို ရှစ်ဆပို " ဆိုေသာစကားကို ြကည့်ပါ။ ချစ်သည့်အတိုင်း အဆရှစ်ဆရှိသည်ဟု အတိအကျ ဆိုလိုြခင်း မဟုတ်ဘဲ " အများြကီး ချစ်သည် " ဟု ဆိုလိုြခင်း ြဖစ်ေြကာင်း ေတွ့နိုင်ပါသည်။ ေရှ့က " ချစ်သမျှ " နှင့် ကာရန်လိုက်ေအာင် " ရှစ်ဆ " ဟု သံုးြခင်း ြဖစ်ပါသည်။ " ချစ်သမျှကို " မဟုတ်ဘဲ " မုန်းသမျှကို " ဆိုလျှင်ေတာ့ ကာရန်ကိုက်ေအာင် " သံုးဆပို " ဟု သံုးရမည် ထင်ပါသည်။
အတိုင်းအဆ ပမာဏကို တစ် မှ ကုေဋကုဋာ အထိ အမျိုးမျိုး သံုးေလ့ရှိပါသည်။ " မတစ်ေထာင် တစ်ေကာင်ဖွား " ဟူ၍ ထူးြခား ရှားပါးေသာ ဂုဏ်ရည်ကို တစ်ဂဏန်းြဖင့် ေဖာ်ြပသကဲ့သို့ " ဥတစ်လံုး တစ်ေကာင်ြကွက် " ဟူ၍ နည်းပါးသည့် အြဖစ်ကိုလည်း တစ်ဂဏန်း ြဖင့်ပင် ေဖာ်ြပပါသည်။ တစ်ေယာက်တည်း၏ စားေရးဝတ်ေရးကို " တစ်ဝမ်း တစ်ခါး " ဟု တင်စားပံုမှာလည်း ထိထိမိမိ ရှိလှပါသည်။
ြဖစ်နိုင်ေြခရှိေသာ အြကိမ်များတွင် တစ်ြကိမ်တစ်ခါသာ ြဖစ်နိုင်သည့် သေဘာကို " ဆယ်ေရးတစ်ေရး ကိုးေရးတစ်ရာ " ဟု သံုးပါသည်။ " တစ်ရာ " မှာ " တစ်ေရး " နှင့် အဓိပ္ပါယ် တူပါသည်။ " အလံုး " " အရာ " ဟု သံုးပံုမျိုး ြဖစ်သည်။ ဆယ်ေရးတွင် တစ်ေရး ကိုးေရးတွင် တစ်ေရးမျှသာ ြဖစ်နိုင်သည့်အတွက် ြဖစ်နိုင်ေချမရှိသည့် အေြခအေန ြဖစ်သည်။ ထိုအေြခအေနမျိုး၌ပင် ြဖစ်လိုြဖစ်ြငား ြကိုတင်ြပင်ဆင်ထားရမည့် အဓိပ္ပါယ်ြဖင့် " ဆယ်ေရးတစ်ေရး ကိုးေရးတစ်ရာ ၊ မြဖစ်ေသာ်ရှိ ြဖစ်ေသာ်ရှိ ြကိုတင်ြပင်ဆင်ထား ရမယ် " ဟု တင်စားသံုးေလ့ ရှိပါသည်။
အမျိုးမျိုးအဖံုဖံု ဟူေသာ အဓိပ္ပါယ်ကို " ေထွရာေလးပါး " ဟူ၍ တင်စားေလ့ရှိသည်။ " ေထွရာေလးပါးေတွ ေလျှာက်လုပ်မေနနဲ့ " ဟူေသာ အသံုးမျိုးြဖစ်သည်။ စကားေြပာရာတွင် မပီမသ မြပတ်မသား ြဖစ်ေနသည်ကို " စကားေြပာတာ ေလးလံုးမကွဲဘူး " ၊ " ေလးလံုးကွဲေအာင် မေြပာနိုင်ဘူး " ဟူ၍ ေလးဂဏန်းြဖင့် ရည်ညွှန်းကာ တင်စားေလ့ရှိပါသည်။ အလွန်ဝြဖိုးထွားြကိုင်းေသာ ကိုယ်ခန္ဓာကို " ေလးလံုး ေြခာက်ဖက် " ဟု တင်စားသည်မှာလည်း ေလးြပန်ေြခာက်ြပန်ဘက်မှ အပတ်လည်ေလာက်ေအာင် ဝြဖိုးပံုကို ေဖာ်ညွှန်းြခင်း ြဖစ်သည်။
အလွန်ေဝးသည့် အေြခအေနကို " ေဝးစွာ ေြခာက်ပါး " ဟု ေြခာက်ဂဏန်းြဖင့် ရည်ညွှန်းသည့်နည်းတူ ေနရာအနှံ့အြပား သွားသည်ကို " ရွာရိုးကိုးေပါက် ေလျှာက်သွားေနတယ် " အချိန်ြကာသည်ကို " တစ်လ ကိုးသီတင်း ရှိြပီ " ဟူ၍ ကိုးဂဏန်းြဖင့် ရည်ညွှန်းတင်စားေလ့ ရှိပါသည်။ အလုပ်မည်မည်ရရ တည်တည်တံ့တံ့ မရှိဘဲ ေယာင်ေနသူကို " ေယာင်ေြခာက်ဆယ် " " ေယာင်သံုးဆယ် " ဟူ၍ တင်စားေလ့ ရှိပါသည်။ " ဒီေကာင်ေလး ဘာအလုပ်မှ မလုပ်ဘဲ ေယာင်ေြခာက်ဆယ် လုပ်ေနတယ် " ဟူ၍ သံုးပံုမျိုး ြဖစ်သည်။
အလွန်ကပ်ေစးနဲသူကို " ေကာ်တရာ (ေကာ်တစ်ရာ) " အြကိမ်ြကိမ် အဖန်ဖန် ေဆာင်ရွက်ေတွ့ြကံုရသည်ကို " ဖန်တစ်ရာ ေတေနြပီ " အြကိမ်ြကိမ် အခါခါ ေြပာရသည်ကို " ဒီကိစ္စ ေြပာရတာ အခါတစ်ရာေလာက် ရှိြပီ " ဟု တစ်ရာကို ညွှန်းကာ တင်စားသံုးေလ့ ရှိပါသည်။ စာတတ်ေြမာက်ေရး လှုပ်ရှားမှုတွင် စာမတတ်သူများအား စာသင်ေပးသည်ကို " ဆီမီးတစ်ရာ ထွန်းညှိြကစို့ " ၊ " ဆီမီး ရာေထာင် ထွန်းညှိြကည့် " ၊ " ဆီမီး ကုေဋကုဋာ ညှိပါစို့ " စသည်ြဖင့် တင်စားေရးဖွဲ့သည့် ကဗျာများ ရှိပါသည်။
ဦပုည၏ ေမတ္တာစာတစ်ပုတ်တွင် " ေစးေသာ နှဲေသာ ၊ ကျိချွဲေသာ နှင်းေသာတစ်ရာ့ ေြခာက်ဆယ် ၊ ေသာက်ေသာက်ြကွယ်ေအာင် " ဟူ၍ တင်စားပံုမျိုးကို ေတွ့ရပါသည်။ " ေသာ " ေပါင်းများစွာ ေြပာဆိုသည့် အဓိပ္ပါယ် ြဖစ်သည်။
" တို့အိမ်ကို ကသာငါးရာ ဝင်ထွက်ေနြကတာ " ဟူေသာ စကားတွင် " ကသာငါးရာ " သည် လူေပါင်းစံု များစွာဟု အဓိပ္ပါယ်ရပါသည်။ ကသား ဆိုသည်မှာ လှည်းကို နွားကေလး (တပ်ဆင်) ၍ ေမာင်းေသာ လှည်းသားကို ဆိုလိုေြကာင်း လှည်းသားငါးရာဟု ဆိုလိုြခင်း ြဖစ်ေြကာင်း လှည်းသားငါးရာဟူေသာ စကားကို လူေပါင်းများစွာဟူေသာ အဓိပ္ပါယ်ြဖင့် တင်စားြခင်းြဖစ်ေြကာင်း သိရပါသည်။
အလွန်များသည်ကို " အိမ်မှာ စာအုပ်ေတွ ေသာင်းချီေနြပီ " ၊ " ဝယ်လာတဲ့ လက်ေဆာင်ေတွ ေထာင်ေသာင်း မကေတာ့ဘူး " ဟူ၍ ေထာင်ေသာင်းဟူေသာ ဂဏန်းများကို ရည်ညွှန်းတင်စားေလ့ ရှိပါသည်။ ရယ်စရာအေြကာင်းများစွာကို " ရယ်စရာ ေသာင်းေြခာက်ေထာင် " ဟူ၍လည်း တင်စားေလ့ ရှိပါသည်။
ထင်ရာြမင်ရာ ေတွ့ကရာများစွာ ေြပာသည်ကို " ေတွ့ကရာ ရှစ်ေသာင်းေတွ ေြပာေနတယ် " ဟု ရှစ်ေသာင်းြဖင့် ရည်ညွှန်း၍ တင်စားေြပာဆိုေလ့ ရှိပါသည်။ " တစ်ေယာက်မှ တစ်ေယာက်ေြပာင်း ေထာင်ေသာင်းမက အသေခင်္ျ အနန္တချစ်သူကို ရှာေဖွ " ဟူေသာ သီချင်းအဖွဲ့တစ်ခုတွင် များြပားမှုကို ကိန်းဂဏန်းများြဖင့် တင်စားသည်ကို ေတွ့ရပါသည်။
အတိုင်းအဆ ပမာဏကို ေဖာ်ြပရာတွင် လက်နှင့် တစ်ဆိတ်စာမျှေသာ ပမာဏကို " တစ်ဆိတ် ၊ တစ်ဆိတ်စာ ၊ ဆိတ်စာ " ဟု သံုးရာ၌ အနည်းငယ်မျှ ဟူေသာ အဓိပ္ပါယ်ြဖင့် တင်စားသံုးြခင်း ြဖစ်ပါသည်။ " တစ်ဆိတ်ကေလး " ၊ " တစ်ဆိတ်ေလာက် " စသည်ြဖင့်လည်း ေြပာေလ့ရှိပါသည်။ " တစ်ဆိတ်ကို တစ်အိတ်လုပ် " ဟူေသာ စကားပံုတွင်လည်း ထိုအဓိပ္ပါယ် ထင်ရှားပါသည်။ အေသးအဖွဲကို အကျယ်ချဲ့သည်ဟု ဆိုလိုသည်။
" ဣေြန္ဒြကီး တစ်ခွဲသားနှင့် " ဟူေသာ အသံုးတွင် " တစ်ခွဲသား " မှာ တစ်တင်း၏ တစ်ဝက်၊ ရှစ်ြပည်ဟူေသာ အတိုင်းအတာ ြဖစ်သည်။ ဣေြန္ဒြကီးြဖင့် ဟန်လုပ်ေနသည့်အသွင် ထင်ရှားေအာင် ဣေြန္ဒကို တစ်ခွဲသား ပမာဏရှိသကဲ့သို့ တင်စားြခင်းြဖစ်သည်။ " မာနြကီး တစ်ခွဲသား " ဟုလည်း သံုးေလ့ရှိပါသည်။
" ဒီကိစ္စနဲ့ ပတ်သက်လို့ မင်းအပူ တစ်ြပားသားမှ မပါဘူး " ။ " အဲဒီစိတ်မျိုး တစ်ေရွးသားေတာင် မေပါ်ဘူး " ။ " ေကာင်းတဲ့အကျင့် နှစ်ြပားသားေတာင် မရှိဘဲနဲ့ " ဟူေသာ အသံုးများတွင် အတိုင်းအဆ နည်းြခင်းဟူေသာ အဓိပ္ပါယ် ရှိပါသည်။ အေလးချိန် ပမာဏအြဖစ် တင်စားသံုးြခင်း ြဖစ်ပါသည်။ " ကုသိုလ် တစ်ပဲ ငရဲတစ်ပိဿာ " ဟူေသာ စကားပံုတွင်မူ " တစ်ပဲသား " နှင့် " တစ်ပိဿာ " ဟူေသာ အတိုင်းအဆပမာဏ အနည်းနှင့်အများကို နိှုင်းယှဉ်ကာ များြခင်းနည်းြခင်း အဓိပ္ပါယ်ြဖင့် တင်စားထားြခင်း ြဖစ်ပါသည်။
အရှည်အရွယ် ပမာဏကို အေြခြပု၍ တင်စားရာတွင် ေမွးခါစကေလးကို " ဖဝါးလက်နှစ်လံုး ပခံုး လက်နှစ်သစ် " ဟူ၍ တင်စားေလ့ ရှိပါသည်။ " သူမလာလို့ ေမျှာ်ရတာ လည်ပင်းကိုးေတာင်ေကျာ်ြပီ " ဟု ေြပာပံုမျိုးတွင် လည်ပင်းရှည်ေနြပီ ဟူေသာ အဓိပ္ပါယ် ေပါ်ေအာင် အတိုင်းအတာြဖင့် တင်စားြခင်း ြဖစ်ပါသည်။ " မင်းတို့ ဉာဏ်တစ်မိုက် တစ်ထွာမျှရယ်နှင့် ြငင်းဖိုသန်ရင် မိုက်ရာကျပါလိမ့် " ဟူေသာ ကဗျာအဖွဲ့တွင် " တစ်မိုက်တစ်ထွာ " သည် တိုေတာင်းသည့် အဓိပ္ပါယ်ေဆာင်ပါသည်။ " ေဝးစမ်းပါေစ မိုင်ေပါင်းကုေဋ " ဟူေသာ အဖွဲ့မှာမူ ေဝးကွာသည့် အဓိပ္ပါယ်ေဆာင်ပါသည်။
တစ်မှ ကုေဋကုဋာအထိ ကိန်းဂဏန်း အမျိုးမျိုးြဖင့် အရှည်အလျား အကျယ်အဝန်း အတိုင်းအဆ တို့ကို တင်စားသံုးနှုန်းေသာ ဥပစာ စကားများမှာ တစ်မျိုးတစ်ဖံု ထူးြခားပါသည်။ တစ်စားသူ၏ စိတ်ကူးဉာဏ် သက်ေရာက်သလို တင်စားပံုများလည်း အသစ်အသစ်များများ လာပါလိမ့်မည်။
ေမာင်ခင်မင် (ဓနုြဖူ)
